Nëse keni vëzhguar ndonjëherë krahët një avioni që pozicionohet për ngritje, pak para se të fillojë marrjen e shpejtësisë, vërehet një zgjerim i krahëve në pjesën e pasme. Në gjuhën teknike ato quhen “flaps” nga pilotët dhe inxhinierët dhe kanë një rol jetik gjatë momenteve të para pas shkëputjes së avionit nga toka.
Çfarë bëjnë flapset?
Flapset janë sipërfaqe të lëvizshme në pjesën e pasme të krahëve të avionit. Kur hapen, ato ndryshojnë formën e krahut duke i shtuar atij sipërfaqe dhe lakim. Kjo lejon që krahu të prodhojë më shumë ngritje edhe në shpejtësi më të ulët, duke e ndihmuar avionin të shkëputet nga pista më herët.
Ato mund të hapen pak, kur avioni është i lehtë dhe kushtet atmosferike të volitshme, por edhe shumë kur kemi të bëjmë me avion të rëndë, pistë të shkurtër dhe mot të nxehtë.
Hapen më shumë kur:
-
pista është e shkurtër,
-
avioni është i ngarkuar me peshë të madhe,
-
ndodhet në aeroport me lartësi të madhe mbidetare,
-
moti është shumë i nxehtë (ku ajri është më i hollë dhe gjenerimi i ngritjes është më i vështirë).
Më shumë “flaps” do të thotë ngritje më e hershme, kënd ngjitjeje më i pjerrët dhe rrezik më i ulët për tejkalim të pistës.
Siguria para gjithçkaje
Vendosja e saktë e pozicionit të flapsave është pjesë standarde e kontrollit para ngritjes. Por historia e aviacionit ka treguar se harrimi i flapsave mund të ketë pasoja fatale.
Në aksidentin e njohur të Delta 727 në Dallas, si dhe në një incident me një Boeing 737-800 të dokumentuar nga NASA, mosvendosja e flapsave për ngritje ishte shkaku kryesor i dështimit. Dyshohet se një problem me pozicionimin e “flapseve” shkaktoi edhe aksidentin e fundit me Air India.
Këto ngjarje çuan në përmirësimin e procedurave të kontrollit në kabinë, ku sot përdoret sistemi i rreptë “kontroll-përgjigje”, ku një pilot urdhëron dhe tjetri verifikon, duke eliminuar mundësinë e gabimeve të heshtura.
Balanca mes ngritjes dhe performancës së ngjitjes
Megjithatë, flapsat nuk hapen gjithmonë maksimalisht. Hapja e plotë shton ndjeshëm rezistencën e ajrit (drag), gjë që ul shpejtësinë e ngjitjes dhe rrit konsumin e karburantit. Prandaj, shumica e ngritjeve bëhen me pozicione të ndërmjetme të flapsave: sa për të garantuar ngritje të sigurt, por pa kompromentuar efikasitetin në fazën e ngjitjes.
Një manovër që ndihmon avionët të shkëputen më herët, më lart dhe më të sigurt
Kur përdoren siç duhet, flapsat i lejojnë avionët të ngrihen me më pak pistë, të fitojnë lartësi më shpejt dhe të fillojnë fluturimin me më shumë kontroll. Është një nga ato elementë të thjeshtë aerodinamikë që, edhe pse shpesh kalojnë pa u vënë re nga pasagjerët, janë thelbësorë për sigurinë e çdo ngritjeje.
Herën tjetër kur të hipni në avioni, shikoni se si lëvizin “flapset” pak para se të pozicionoheni në pistë për ngjitje! /skyweb.al
