Ai erdhi, bombardoi dhe shpalli fundin e luftës. Të paktën kështu dëshiron ta paraqesë Presidenti Donald Trump ndërhyrjen amerikane në luftën e re mes Izraelit dhe Iranit. Dy ditë pas sulmeve ajrore masive të avionëve amerikanë ndaj objekteve bërthamore iraniane, Trump njoftoi arritjen e një armëpushimi “të plotë”.
“Dua të përgëzoj të dy vendet, Izraelin dhe Iranin, për durimin, guximin dhe inteligjencën për t’i dhënë fund asaj që mund të quhet ‘Lufta 12-ditore’,” shkroi ai në rrjetin e tij Truth Social.
Sipas raportimeve, fillimisht Trump ka siguruar miratimin e Izraelit për armëpushimin, ndërsa propozimi më pas i është përcjellë Iranit përmes ndërmjetësve nga Katari. Plani parashikon që Irani të ndalojë i pari armiqësitë, i ndjekur nga Izraeli pas 12 orësh. “Secila palë do të mbetet PAQËSORE,” deklaroi Trump, duke shtuar për NBC News se pret që armëpushimi të zgjasë “përgjithmonë”.
Por, ndërsa afati hyri në fuqi, një breshëri raketash iraniane goditi Izraelin jugor, duke shkaktuar tre viktima, që shihet si një provë e fundit e sfidës së Teheranit. Sidoqoftë, bursat reaguan pozitivisht dhe çmimet e naftës ranë, ndërsa ministri i jashtëm i Iranit konfirmoi mungesën e një marrëveshjeje formale, por theksoi gatishmërinë për të ndalur sulmet nëse edhe Izraeli ndalon.
Operacioni i paprecedent “Midnight Hammer”
Ky zhvillim vjen pas një serie ngjarjesh dramatike që nisën më 13 qershor, kur Izraeli kreu një sulm të papritur mbi Iranin, duke asgjësuar pjesë të mëdha të mbrojtjes ajrore, duke vrarë shkencëtarë bërthamorë dhe gjeneralë, si dhe duke shkatërruar pjesë të rëndësishme të programit bërthamor të shpërndarë në të gjithë vendin.
Më 22 qershor, SHBA ndërhyri me operacionin “Midnight Hammer”, ku bombarduesit B-2 u nisën nga Missouri në një mision 37-orësh për të hedhur 14 bomba të tipit GBU-57 “Massive Ordnance Penetrator” mbi objektet e pasurimit të uraniumit në Natanz dhe posaçërisht në Fordow. Po ashtu, rreth 30 raketa Tomahawk të lëshuara nga nëndetëset amerikane goditën objektiva shtesë në Isfahan.
Irani reagoi me një kundërsulm simbolik, duke lëshuar 14 raketa ndaj bazës ajrore amerikane Al-Udeid në Katar. Të gjitha përveç njërës u neutralizuan dhe, falë paralajmërimit paraprak të Teheranit, nuk pati viktima.
Tre pikëpyetje të mëdha mbi të ardhmen
Në rajon tani mbeten tre pyetje kyçe:
-
A do të qëndrojë armëpushimi?
-
A do të arrihet një marrëveshje e re diplomatike për kufizimin e programit bërthamor të Iranit?
-
A do të sjellë kjo ndërhyrje më shumë stabilitet në Lindjen e Mesme?
Deri tani, as Izraeli dhe as Irani nuk e kanë konfirmuar zyrtarisht ndaljen e përleshjeve, por të dyja palët kanë arsye të forta për të ndalur luftën. Regjimi iranian, pavarësisht retorikës antiamerikane, tradicionalisht ka shmangur përplasjet direkte me SHBA. Ndërkohë, ushtria iraniane rezultoi e pafuqishme përballë kapaciteteve ushtarake të Izraelit dhe Amerikës, ndërsa aleatët e tij rajonalë janë dobësuar dukshëm.
Nga ana tjetër, Izraeli, pasi shpalli sukses në asgjësimin e pothuajse të gjithë objektivave bërthamore të Iranit, mund të konsiderojë mbylljen e kapitullit ushtarak.
Për kryeministrin Netanyahu, kjo ndërhyrje mund të përbëjë fitoren më të madhe të karrierës së tij politike, ndërkohë që Trump ka shmangur zgjatjen e një “lufte të përjetshme”, të cilat i ka kritikuar vazhdimisht për Irakun dhe Afganistanin.
Rreziku bërthamor mbetet
Por ekspertët paralajmërojnë se programi bërthamor iranian nuk është shuar plotësisht. Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) pranon se nuk dihet vendndodhja e saktë e rezervave të uraniumit të pasuruar në 60 për qind, që mund të mjaftojë për ndërtimin e rreth dhjetë bombave bërthamore. Irani mund të tentojë rifillimin e fshehtë të programit, ndërsa supozohet se teknologjinë e ka tashmë.
Në negociatat e fundit, Trump ka kërkuar që Irani të mos ketë asnjë kapacitet pasurimi uraniumi brenda territorit të tij, duke propozuar që çdo pasurim të kryhet jashtë vendit, në kuadër të një konsorciumi rajonal. Por nuk dihet nëse ky opsion është ende i vlefshëm dhe nëse palët do ta pranonin.
Stabiliteti rajonal i pasigurt
Në planin afatgjatë, stabiliteti i rajonit mbetet i pasigurt për sa kohë regjimi i Teheranit qëndron në pushtet. Izraeli ka sinjalizuar se nuk do të ngurojë të ndërhyjë sërish nëse zbulon që Irani po rindërton programin bërthamor në fshehtësi. Po ashtu, çështja e pranisë së milicive të mbështetura nga Irani në rajon mbetet një kërcënim i vazhdueshëm.
Në javët e fundit, Izraeli goditi edhe objekte të tjera simbolike të regjimit iranian, përfshirë burgun famëkeq Evin dhe selinë e milicisë Basij. Thirrjet për protesta popullore në Iran nuk gjetën mbështetje gjatë sulmeve, por mbetet për t’u parë nëse pas mbylljes së luftimeve do të ketë ndonjë lëvizje të brendshme kundër regjimit.
Ndërhyrje spektakolare, por pa paqe të qëndrueshme
Operacioni “Midnight Hammer” demonstroi edhe njëherë fuqinë ushtarake amerikane në Lindjen e Mesme. Por shumë në administratën Trump vazhdojnë të mbështesin tërheqjen graduale të Amerikës nga roli i “policit global”, për t’u përqendruar më shumë në konkurrencën me Kinën. Zëvendëspresidenti J.D. Vance deklaroi se, nëse Irani tenton sërish ndërtimin e armëve bërthamore, do të përballet me një “ushtri shumë, shumë të fuqishme amerikane”.
Megjithatë, një ndërhyrje dramatike e ndjekur nga një armëpushim dramatik, nuk përbën ende një paqe të qëndrueshme. /Marrë nga The Economist
