Një lloj tepër i rrallë kanceri po shfaqet gjithnjë e më shpesh tek gjeneratat e reja, duke u kthyer në një shqetësim serioz për komunitetin shkencor. Bëhet fjalë për kancerin e apendiksit, një organ të vogël që rrallë tërheq vëmendjen, përveç rasteve kur shkakton dhimbje akute. Studiuesit në SHBA raportojnë se gjeneratat X dhe Y kanë tre deri në katër herë më shumë gjasa të diagnostikohen me këtë formë kanceri sesa gjeneratat më të vjetra, një trend i pashpjegueshëm që po përforcohet çdo vit.
Epidemiologia dhe biologja molekulare Andreana Holowatyj nga Universiteti Vanderbilt ka qenë në qendër të këtyre kërkimeve. Ajo paralajmëron se, ndonëse mjekësia ka bërë përparime të mëdha në lloje të tjera kanceri, “tek kanceri i apendiksit ka një boshllëk të madh”. Studimi i saj kombëtar në vitin 2020 zbuloi një rritje tronditëse prej 232 për qind të rasteve malinje të apendiksit në SHBA midis viteve 2000 dhe 2016, me çdo gjeneratë që shihte rritje të qartë.
Për shumë vite, apendiksi konsiderohej një organ pa ndonjë funksion të rëndësishëm. Por studime të reja sugjerojnë se ai mund të ketë rol në sistemin imunitar. Megjithatë, inflamacioni i tij (apendiciti) mbetet ndërlikimi më i zakonshëm, dhe vetëm në raste të rralla zbulohet kanceri gjatë heqjes kirurgjikale.
Kjo formë kanceri diagnostikohet shpesh me vonesë, pasi simptomat—dhimbje barku, fryrje ose dhimbje në legen—ngatërrohen me probleme më të zakonshme si çrregullimet e tretjes apo kanceret kolorektale. Ndërsa këto të fundit prekin rreth 150 mijë amerikanë në vit, kanceri i apendiksit ka vetëm rreth 3 mijë raste vjetore, duke rezultuar në pak hulumtime dhe pak ndërgjegjësim.
“Edhe pse është i rrallë, është shumë e rëndësishme që personat me simptoma të dyshimta të konsultohen me mjekun”, thekson Holowatyj. Diagnoza e hershme është vendimtare, veçanërisht tani që apendiciti po trajtohet gjithnjë e më shpesh pa ndërhyrje kirurgjikale, çka mund të fshehë tumoret e mundshëm.
Tumoret e apendiksit shpesh ngatërrohen me hernie, kiste apo lezione të tjera beninje, sidomos tek gratë ku mund të duken si probleme gjinekologjike. Për më tepër, këta tumore kanë karakteristika molekulare të ndryshme nga kanceret kolorektale, nuk i përgjigjen kimioterapisë së zakonshme dhe shfaqen disproporcionalisht tek të rriturit e rinj.
Kërkimi më i fundit i Holowatyj tregon se rastet e kancerit të apendiksit janë trefishuar tek amerikanët e lindur në vitet 1976–1984, dhe katërfishuar tek ata të lindur midis 1981–1989. Shkencëtarët ende nuk e dinë arsyen, por dyshimet bien mbi faktorë si dieta, aktiviteti fizik, gjumi i dobët, plastikat, ndotja kimike, mikroplastikat dhe variacionet gjenetike.
Ky trend përputhet me rritjet e tjera të vërejtura globalisht: një studim i vitit 2023 raportoi se diagnozat e kancerit tek personat nën 50 vjeç janë rritur me gati 80 për qind gjatë tre dekadave të fundit, ndërsa një rishikim ndërkombëtar i vitit 2022 identifikoi rritje të forta tek kanceret e traktit gastrointestinal, përfshirë zorrën e trashë, apendiksin, kanalin biliar dhe pankreasin.
Holowatyj dhe ekipi i saj synojnë të vazhdojnë kërkimet për të identifikuar grupet më të rrezikuara dhe arsyet e këtij fenomeni shqetësues. “Si një kancer i rrallë, kanceri i apendiksit merr pak vëmendje. Por ne jemi të përkushtuar të sjellim përparime të mëdha në kuptimin e kësaj sëmundjeje”, shkruan ajo në faqen e laboratorit të saj në Vanderbilt. /Skyweb.al
