Bashkitë Kolonjë dhe Devoll kanë dhënë me qira 920 hektarë tokë publike nga fondi pyjor dhe kullosor për ndërtimin e centraleve fotovoltaike gjatë periudhës 2022‒2024. Sipas të dhënave të publikuara nga Green Center Albania, këto zhvillime janë kryer në kundërshtim me kuadrin ligjor, duke ngritur dyshime serioze mbi ligjshmërinë e procedurave dhe ndikimin e tyre afatgjatë.
Sipas analizës, ligji “Për fondin kullosor” deri në vitin 2024 nuk lejonte ndërtimin e parqeve fotovoltaike, ndërsa ligji “Për pyjet” vazhdon ende të mos e lejojë këtë aktivitet. Asnjëra nga dy bashkitë nuk i ka parashikuar këto projekte në Planet e Përgjithshme Vendore, çka nënkupton se nuk është kryer as Vlerësim Strategjik Mjedisor, një dokument i detyrueshëm për ndryshime të tilla të përdorimit të tokës.
Organizatat mjedisore theksojnë se projektet janë vendosur drejt e mbi pyje dhe kullota, duke cenuar integritetin e ekosistemeve. Ndikimet e përmendura përfshijnë humbjen dhe degradimin e habitatit, fragmentimin e peizazhit natyror, rritjen e rrezikut të erozionit, ndryshimet e mikroklimës dhe humbjen e burimeve ushqyese të tokës. Deri tani, nuk ekziston asnjë dokument që analizon ndikimin kumulativ të dhjetëra parqeve të planifikuara në rang bashkie apo qarku.
Përveç sfidave mjedisore, ngriten dyshime edhe për mënyrën se si janë zhvilluar ankandet. Raporti thekson se mbi 90% e ankandeve kanë pasur vetëm një kompani pjesëmarrëse, ndërsa në disa raste ka pasur fitues të përsëritur, duke ulur gjasat për konkurrencë të hapur dhe transparente. Në disa procedura është përdorur edhe mekanizmi i anulimit dhe rishpalljes, një praktikë që, sipas literaturës së OECD dhe Bankës Botërore, rrit rreziqet e manipulimit të konkurrencës.
Përtej procedurave, një tjetër shqetësim i madh lidhet me rrezikun e tjetërsimit të qëndrueshëm të tokës publike. Edhe pse kontratat janë formalisht 10-vjeçare, parqet fotovoltaike funksionojnë 25–30 vjet, duke i kthyer qiratë e përkohshme në një përdorim de facto shumëvjeçar të tokës shtetërore.
Ndërkohë mbetet e paqartë kush qëndron pas këtyre projekteve, të cilat përfitojnë nga nevoja e Shqipërisë për diversifikimin e burimeve energjetike, por realizohen mbi qindra hektarë pyje dhe kullota, jashtë çdo parashikimi të planeve vendore. /skyweb.al
